Genel Özellikler
Genel Bilgiler
Yay malzemesi olarak kullanılacak çeliklerde istenilen özellikler, yeterli yük dayanımı, iyi esneklik, kırılmaya karşı sınırsız emniyet şeklinde tariflenebilir. Bu özellikler ancak uygun çelik seçimi ve ısıl işlem ile mümkün olabilir. Yük dayanımının artırılması ile malzemenin sünekliğini kaybetmemesi esastır.
Esnek parçaların üretimi hususunda dikkat edilmesi gereken önemli hususlardan biri, parçaların kaynak edilmesinin sakıncasıdır. Bunlara ek olarak; yüzey çentik etkisi, ısıl işlemden kaynaklanabilecek iç çatlaklar, yüzeyde oluşan ve malzemenin homojen sertliğini bozar etkideki dekarbürasyon gibi olaylar, kırılma etkisini artıran sebepler olarak belirtilebilir. Ayrıca, yüzey pürüzlülüğünün hassasiyeti, termokimyasal sertleştirme (nitrürasyon), kumlama gibi işlemler kırılma tehlikesini azaltıcı işlemler olarak söylenebilir.
Çelik malzemeye şekil verme işlemi oda sıcaklığında gerçekleşirse, yüksek oranda eğilme gerilmeleri meydana gelir ki, bu durum üretilen parçanın esnekliğini düşürür. Bu sebeple şekil verilmiş parçaların düşük sıcaklıklarda tavlanması uygun olur.
Kimyasal Değerleri
| Malz. No. | DIN | SAE/AISI | C | Si | Mn | Pmax | Smax | Cr | Mo | Nmax |
| 1.0900 | 38 Si 6 | – | 0.35-0.42 | 1.40-1.60 | 0.50-0.80 | 0.050 | 0.050 | – | – | 0.007 |
| 1.0902 | 46 Si 7 | – | 0.42-0.50 | 1.50-1.80 | 0.50-0.80 | 0.050 | 0.050 | – | – | 0.007 |
| 1.0903 | 51 Si 7 | – | 0.47-0.55 | 1.50-1.80 | 0.50-0.80 | 0.045 | 0.045 | – | – | 0.007 |
| 1.0904 | 55 Si 7 | 9255 | 0.52-0.60 | 1.50-1.80 | 0.70-1.00 | 0.045 | 0.045 | – | – | – |
| 1.0906 | 65 Si 7 | – | 0.60-0.68 | 1.50-1.80 | 0.70-1.00 | 0.050 | 0.050 | – | – | 0.007 |
| 1.0908 | 60 SiMn 5 | – | 0.55-0.65 | 1.00-1.30 | 0.90-1.10 | 0.050 | 0.050 | – | – | 0.007 |
| 1.0961 | 60 SiCr 7 | 9262 | 0.55-0.65 | 1.50-1.80 | 0.70-1.00 | 0.045 | 0.045 | 0.20-0.40 | – | 0.007 |
| 1.0970 | 38 Si 7 | – | 0.35-0.42 | 0.15-035 | 0.50-0.80 | 0.045 | 0.045 | – | – | 0.007 |
| 1.1231 | Ck 67 | 1070 | 0.65-0.72 | 0.15-0.35 | 0.60-0.90 | 0.035 | 0.035 | – | – | – |
| 1.1248 | Ck 75 | 1075 | 0.70-0.80 | 0.15-0.35 | 0.60-0.80 | 0.035 | 0.035 | – | – | – |
| 1.1269 | Ck 85 | 1086 | 0.80-0.90 | 1.50-1.80 | 0.45-0.65 | 0.035 | 0.035 | – | – | – |
| 1.1274 | Ck 101 | 1095 | 0.95-1.05 | 0.15-0.35 | 0.40-0.60 | 0.035 | 0.035 | – | – | – |
| 1.5028 | 65 Si 7 | – | 0.60-0.70 | 1.50-1.80 | 0.70-1.00 | 0.035 | 0.035 | – | – | – |
| 1.5029 | 71 Si 7 | – | 0.68-0.75 | 1.50-1.80 | 0.60-0.80 | 0.035 | 0.035 | – | – | – |
| 1.5225 | 51 MnV 7 | – | 0.48-0.55 | 0.15-0.35 | 1.60-1.90 | 0.035 | 0.035 | – | – | – |
| 1.7103 | 67 SiCr 5 | – | 0.62-0.72 | 1.20-1.40 | 0.40-0.60 | 0.035 | 0.035 | 0.40-0.60 | – | – |
| 1.7138 | 52 MnCrB 3 | 50B50 | 0.48-0.55 | 0.15-0.35 | 0.75-1.00 | 0.035 | 0.035 | 0.40-0.60 | B 0.0005 | |
| 1.7176 | 55 Cr 3 | 5155 | 0.52-0.59 | 0.15-0.40 | 0.70-1.00 | 0.035 | 0.035 | 0.60-0.90 | – | – |
| 1.7701 | 51 CrMoV 7 | – | 0.48-0.56 | 0.15-0.40 | 0.70-1.00 | 0.035 | 0.035 | 0.90-1.20 | 0.15-0.25 | – |
| 1.8159 | 51 CrV 4 | 6150 | 0.47-0.55 | 0.00-0.40 | 0.70-1.00 | 0.035 | 0.035 | 0.90-1.20 | – | – |
| 1.8161 | 58 CrV 4 | – | 0.55-0.62 | 0.15-0.40 | 0.70-1.00 | 0.035 | 0.035 | 0.90-1.20 | – | – |
Kullanım Yerleri
| Malz. No. | DIN | SAE/AISI | KULLANIM YERLERİ |
| 1.0900 | 38 Si 6 | – | Raylı taşıtlar için sıcak şekil verilen yaprak yaylar, büyük çekme ve basma yayları, plaka yaylar, tabak yaylar, yaybilezikleri |
| 1.0902 | 46 Si 7 | – | Genel makine yapımında özellikle yaprak yay, helis yay, tabak yay ve spiral yay, taşıt ve uçaklarda |
| 1.0903 | 51 Si 7 | – | Genel makine yapımında özellikle yaprak yay, helis yay, tabak yay ve spiral yay, taşıt ve uçaklarda |
| 1.0904 | 55 Si 7 | 9255 | 7 mm’den kalın yaprak yaylar, plaka, yaylar, tabak yaylar |
| 1.0906 | 65 Si 7 | – | 7 mm’den kalın taşıt yaprak yayları, orta ve yüksek zorlamalarda spiral yay, helis yay, konik yay |
| 1.0908 | 60 SiMn 5 | – | 7 mm’den kalın yüksek ve orta zorlamalarda taşıt yaprak yayları, tabak, helis ve bilezik yaylar |
| 1.0961 | 60 SiCr 7 | 9262 | Taşıtlar için 7 mm’den kalın yaprak yaylar, ayrıca genel makine yapımında helis ve tabak yaylar |
| 1.0970 | 38 Si 7 | – | Cıvata emniyetleri için bilezik yay ve kapılya, üst yapılar için germe yayı |
| 1.1231 | Ck 67 | 1070 | Yüksek tamlıkta ve yüzey düzgünlüğünde yaylar için soğuk haddelenmiş çelik bantlar |
| 1.1248 | Ck 75 | 1075 | Yüksek tamlıkta ve yüzey düzgünlüğünde yaylar için soğuk haddelenmiş çelik bantlar |
| 1.1269 | Ck 85 | 1086 | Yüksek tamlıkta ve yüzey düzgünlüğünde yaylar için soğuk haddelenmiş çelik bantlar |
| 1.1274 | Ck 101 | 1095 | Fazla zorlanan çekme yayları için soğuk haddelenmiş bant çeliği yayları özellikle saat endüstrisinde |
| 1.5028 | 66 Si 7 | – | Taşıtlar için 25 mm kalınlığa kadar, yaprak yaylar, helis yaylar ve döner çubuk yaylar |
| 1.5029 | 71 Si 7 | – | Saat endüstrisi ve benzer kullanım alanları için çak fazla zorlanan çekme yayları |
| 1.5225 | 51 MnV 7 | – | Yüksek zorlamalar için, yaprak, helis ve konik yaylar |
| 1.7103 | 67 SiCr 5 | – | Özellikle darbeli zorlanan helis yaylar, 25 … 40 mm döner çubuk yaylar, vana yayları, bilezik ve tabak yaylar |
| 1.7138 | 52 MnCrB 3 | 50B50 | Yüksek zorlamalar için taşıt yaprak yayları |
| 1.7176 | 55 Cr 3 | 5155 | Taşıtlar için, yaprak, döner çubuk ve helis yaylar, özellikle büyük çekme ve basma yayları |
| 1.7701 | 51 CrMoV 7 | – | Taşıtlarda fazla zorlanan çubuk, helis, çekme ve basma yayları |
| 1.8159 | 51 CrV 4 | 6150 | Fazla zorlanan taşıt yaprak yayları |
| 1.8161 | 58 CrV 4 | – | Çok fazla zorlanan, büyük çaplı spiral, helis yayları, tabak yaylar ve bilezik yaylar |
Isıl İşlem
|
Malz. No. |
DIN |
SAE/AISI |
Dövme Sıcaklığı (˚C) | Sıcak Şekil Verme Sıcaklığı (˚C) | Normal Tavlama Sıcaklığı
(˚C) |
Yumuşak Tavlama Sıcaklığı
(˚C) |
Ani Soğutma ile Sertleştirme |
Meneviş Sıcaklığı (˚C) |
||
| (˚C) | su | yağ | ||||||||
| 1.0900 | 38 Si 6 | – | 350-550 | |||||||
| 1.0902 | 46 Si 7 | – | 1100-850 | 900-830 | 850-880 | 640-680 | 830-860 | * | – | 430-500 |
| 1.0903 | 51 Si 7 | – | 1050-850 | 900-820 | 850-880 | 640-680 | 830-860 | * | – | 350-550 |
| 1.0904 | 55 Si 7 | 9255 | 1050-850 | 900-830 | 850-880 | 640-680 | 830-860 | + | * | 430-500 |
| 1.0906 | 65 Si 7 | – | 1050-851 | 900-830 | 850-880 | 640-680 | 830-860 | – | * | 430-500 |
| 1.0908 | 60 SiMn 5 | – | 1100-851 | 900-830 | 850-880 | 640-680 | 830-860 | – | * | 400-550 |
| 1.0961 | 60 SiCr 7 | 9262 | 1050-850 | 900-830 | 850-880 | 640-680 | 830-860 | – | * | 350-550 |
| 1.0970 | 38 Si 7 | – | 1050-850 | 900-830 | 850-880 | 640-680 | 830-860 | * | – | 350-550 |
| 1.1231 | Ck 67 | 1070 | – | – | – | 650-690 | 815-845 | – | * | 300-500 |
| 1.1248 | Ck 75 | 1075 | – | – | – | 650-690 | 810-840 | – | * | 300-500 |
| 1.1269 | Ck 85 | 1086 | – | – | – | 650-690 | 800-830 | – | * | 300-500 |
| 1.1274 | Ck 101 | 1095 | 1050-850 | 880-800 | 800-830 | 640-680 | 830-860 | – | * | 430-500 |
| 1.5028 | 65 Si 7 | – | 1050-853 | 900-830 | 830-860 | 640-680 | 830-860 | – | * | 470-540 |
| 1.5029 | 71 Si 7 | – | 1100-853 | 900-820 | 850-880 | 640-680 | 830-860 | – | * | 430-500 |
| 1.5225 | 51 MnV 7 | – | 1050-850 | 880-800 | 830-860 | 640-680 | 830-860 | – | * | 430-500 |
| 1.7103 | 67 SiCr 5 | – | 1050-850 | 900-820 | 850-880 | 640-680 | 830-860 | – | * | 430-500 |
| 1.7138 | 52 MnCrB 3 | 50B50 | 1050-854 | 900-800 | 850-880 | 640-680 | 830-860 | – | * | 350-550 |
| 1.7176 | 55 Cr 3 | 5155 | 1100-854 | 900-800 | 850-880 | 640-680 | 830-860 | – | * | 350-550 |
| 1.7701 | 51 CrMoV 7 | – | 1050-850 | 920-830 | 850-880 | 640-680 | 830-860 | – | * | 350-550 |
| 1.8159 | 51 CrV 4 | 6150 | 1050-850 | 920-820 | 850-880 | 640-680 | 830-860 | – | * | 350-550 |
| 1.8161 | 58 CrV 4 | – | 1050-855 | 920-830 | 850-880 | 640-680 | 830-860 | – | * | 350-550 |
Mekanik Özellikleri
|
Malz. No. |
DIN |
SAE/AISI |
AKMA SINIRI (N/mm2) |
ÇEKME DAYANIMI
(N/mm2) |
KOPMAUZAMASI (%) |
| 1.0900 | 38 Si 6 | – | 1030 | 1180-1370 | 6 |
| 1.0902 | 46 Si 7 | – | 1080 | 1275-1470 | 6 |
| 1.0903 | 51 Si 7 | – | 1130 | 1320-1570 | 6 |
| 1.0904 | 55 Si 7 | 9255 | 1080 | 1275-1470 | 6 |
| 1.0906 | 65 Si 7 | – | 1080 | 1275-1470 | 6 |
| 1.0908 | 60 SiMn 5 | – | 1030 | 1320-1520 | 6 |
| 1.0961 | 60 SiCr 7 | 9262 | 1130 | 1320-1570 | 6 |
| 1.0970 | 38 Si 7 | – | 1030 | 1180-1370 | 6 |
| 1.7103 | 67 SiCr 5 | – | 1320 | 1470-1670 | 6 |
| 1.7176 | 55 Cr 3 | 5155 | 1180 | 1370-1620 | 6 |
| 1.7701 | 51 CrMoV 7 | – | 1180 | 1370-1670 | 6 |
| 1.8159 | 51 CrV 4 | 6150 | 1180 | 1370-1620 | 6 |
| 1.8161 | 58 CrV 4 | – | 1320 | 1470-1670 | 6 |