Plastik kalıp çelikleri, her türlü plastik malzemenin şekillendirilmesinde kullanılan, aşındırıcı plastiklere karşı dayanıklı, desen alma yeteneği yüksek olan takım çelikleridir. Plastik kalıp çelikleri genel olarak plastiklerin enjeksiyon, ekstrüzyon, şişirme ve presleme teknikleriyle şekillendirilmesinde kullanılır.
Plastik bazlı hammaddelerin şekillendirilmesinde kullanılan plastik kalıp çelikleri, günümüz imalat ve kalıp sektöründe oldukça yaygın kullanım alanına sahiptir. Otomotiv yan sanayi başta olmak üzere beyaz eşya, dayanıklı ev aletleri sektörü, inşaat ve elektrik-elektronik alanlarında yaygın olarak tercih edilmektedir.
DIN normlarına göre bazı plastik kalıp çeşitleri;
1.2083_X40Cr14
1.2311_40CrMnMo7
1.2312_40CrMnMoS8-6
1.2316_X38CrMo16
1.2738_40CrMnNiMo8-6-4
Plastik Kalıp Çeliklerinin Özellikleri
Plastik kalıp çeliklerinde karbon oranı ve diğer alaşım elementleri miktarı, diğer takım çeliklerine oranla daha düşüktür. Kullanılan plastik hammaddenin türüne göre kalıp çelikleri türlü etkilere maruz kalır. Bu nedenle, şekillendirilen plastik malzemeye uygun plastik kalıp çelik tercih edilmelidir.
Plastik malzemeler termoplastik ve termoset olarak sınıflandırılır.
Termoplastik malzemeler sünektir ve şekil değiştirme özelliğine sahiptir. Isıtıldığı zaman şekillendirilir ve kimyasal özelliğini muhafaza eder. Soğutulduktan sonra öğütülerek tekrar hammadde olarak faydalanılabilir. Termoplastik ürünlerin bazıları plastik kalıba karşı korozif etki yapabilir. Bundan dolayı termoplastik malzemelerin şekillendirilmesinde korozyon dayanımı yüksek olan plastik kalıp çeliği kullanılmaktadır.
Termoset plastikler ise gevrek malzemelerdir ve şekil değiştirme imkanı yoktur. Bu malzeme türü ısıtıldığında kimyasal değişiklik gösterir ve tekrar kullanımı mümkün değildir. Termoset plastiklerin şekillendirilmesinde kullanılan plastik kalıp çeliğinin sertliğinin ve aşınma dayanımın yüksek olması gerekir.
Plastik kalıp çeliklerinden beklenen özellikler;
- Temiz ve homojen mikro yapı
- Kolay işlenebilirlik (ön sertleştirilmiş malzemeler dahil)
- Yüksek aşınma dayanımı
- Çalışma esnasında plastik hammaddenin yüksek basıncına dayanım
- Yüksek parlatılabilirlik
- Yüksek korozyon direnci
Plastik kalıp çelikleri genel olarak ön sertleştirilmiş olarak kullanılmaktadır. Normal şartlar altında plastik takım çeliklerinde teslim sertliği 190-250HB aralığında iken, ön sertleştirilmiş çeliklerde ise sertlik 400HB’ye kadar çıkabilmektedir. Bu durumun temel nedeni, ısıl işlemin ardından meydana gelebilecek boyutsal değişimin önüne geçebilmektir. Ön sertleştirilmiş plastik kalıp çelikleri işlendikten sonra tekrar ısıl işleme gerek olmadan kullanılabilirler.