Yay çelikleri yük altında elastik değişikliğe uğrayıp, yükün kaldırılmasıyla eski yapısına dönen çelikler olarak tanımlanır. Yay çeliklerini, ıslah çelikleri gibi mekanik özelliklerini ısıl işlem aracılığıyla ıslah etmek olasıdır. Yay çelikleri, helise yay ve bilumum yay imalatlarında kullanılabildiği gibi yaylanması istenilen malzeme ve millerde de kullanılabilir.
Yayın, herhangi bir yük altında elastik alanda şekil değiştirebilme ve yükün kaldırılması ile eski haline gelebilme özelliğine sahip olması beklenir. Yayın yapımında kullanılan malzemenin yaylanabilme özelliği olması önemlidir. Yay çelikleri de çeşitli yayların yapımında kullanılan çelik malzemeler olarak tanımlanır.
Yay Çelikleri Özellikleri
Yay çeliği, herhangi bir bozulma yaşanmadan bükülme kuvvetlerine dayanabilecek özelliktedir. Yay çelikleri alaşımlarından yapılan ürünler sürekli olarak bükülebilir, sıkıştırılabilir, uzatılabilir ve herhangi bir deformasyona uğramadan orijinal şekillerine geri dönüştürülebilir. Bu özellikler yüksek akıma dayanım olarak tanımlanır.
Yay çeliklerinin esnekliği, dinamik olarak yüklü olan bu parçaların işlevselliğinde oldukça önemli bir rol oynar. Kalıcı deforme olmadan malzemenin ne kadar kuvvetli emebileceğini ayarlar. Akıma mukavemeti, malzemenin hala orijinal şekline dönerken emebileceği ve ardından serbest bırakabileceği maksimum kuvveti simgeler.
Esnek parçaların üretimi hususunda dikkat edilmesi gereken önemli noktalardan biri, parçaların kaynak edilmesinin sakıncalı olmasıdır. Yüzey çentik etkisi, ısıl işlem nedeniyle meydana gelebilecek iç çatlaklar, yüzeyde oluşan ve malzemenin homojen sertliğini bozacak şekilde etkileyen dekarbürasyon hassasiyeti, termokimyasal sertleşme (nitrürasyon), kumlama gibi işlemler kırılma olasılığını azaltan işlemler olarak nitelendirilebilir.
Çelik malzemeye şekil verme işlemi oda sıcaklığında gerçekleşirse, yüksek oranda eğilme gerilmeleri oluşur. Bu durum, üretilen malzemenin esneklik oranını düşürür. Bu nedenle, şekil verilmiş parçaların düşük sıcaklıklarda tavlanması uygun bir yöntemdir.
DIN normlarına göre bazı yay çelikleri;
- 38 Si 6
- 46 Si 7
- 51 Si 7
- 55 Si 7
- 65 Si 7
- 60 SiMn 5
- 60 SiCr 7
- 38 Si 7
- Ck 67
- Ck 75
- Ck 85
- Ck 101
- 65 Si 7
- 71 Si 7
- 51 MnV 7
- 67 SiCr 5
- 52 MnCrB 3
- 55 Cr 3
- 51 CrMoV 7
- 51 CrV 4
- 58 CrV 4